Бұл мақалада көздің және маңдайдың артында шоғырланған бас ауруының себептері талқыланады, бұл жағдайдың қалай пайда болатыны және бұл жағдайдың диагностикасы мен емделуі түсіндіріледі.
Көздің және маңдайдың артындағы бас ауруының себептері
Төмендегі медициналық жағдайлардың бірі көздің және маңдайдың артында бас ауруын тудыруы мүмкін.
1. Мигрень (migraines)
Себептері және патофизиологиясы
Мигреньдер әдетте бастың бір жағында сезілетін ауыр, әлсірететін бас ауруы, бірақ көздің артында немесе маңдайда да пайда болуы мүмкін. Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының мәліметтері бойынша, мигреньдер әлем халқының шамамен 15% зардап шегеді.
Мигреннің нақты себебі белгісіз болып қалады; дегенмен мигрень жүйке сигналдарына, химиялық заттарға және мидағы қан тамырларына уақытша әсер ететін қалыпты емес ми белсенділігінің нәтижесі деп саналады. Мигреньге генетикалық бейімділік бар және олар әйелдерде жиі кездеседі, мүмкін гормоналды әсерге байланысты. Стресс, белгілі бір тағамдар немесе ұйқы режиміндегі өзгерістер сияқты кейбір триггерлер мигрень шабуылын тудыруы мүмкін.
Диагностика мен емдеу
Мигреньді диагностикалау, ең алдымен, пациенттің тарихы мен физикалық тексеруге негізделген клиникалық. Мигреннің нақты диагностикалық сынағы жоқ, бірақ басқа себептерді болдырмау үшін магниттік-резонансты бейнелеу (МРТ) немесе компьютерлік томография (КТ) сканерлеу сияқты бейнелеу сынақтары жүргізілуі мүмкін.
Емдеу әдетте симптомдарды басқару және болашақ мигрень шабуылдарының алдын алу болып табылады. Триптандар немесе эрготаминдер сияқты дәрілер ауырсынуды және жүрек айнуы немесе жарық сезімталдығы сияқты белгілерді жеңілдету үшін қолданылуы мүмкін. Профилактикалық препараттар, соның ішінде бета-блокаторлар, антидепрессанттар немесе құрысуларға қарсы препараттар жиі мигреньді бастан кешіретін адамдарға тағайындалуы мүмкін.
2. Синусит
Себептері және патофизиологиясы
Синусит немесе синус инфекциясы – бұл синустардың қабынуы немесе ісінуі. Ауруларды бақылау және алдын алу орталықтарының мәліметтері бойынша синусит жыл сайын ересектердің шамамен 11% -ына әсер етеді. Синустар бітеліп қалса (суық тию, аллергиялық реакция немесе полиптерге байланысты) олар жұқтырылуы мүмкін, бұл көздің артында және маңдайда ауырсыну мен қысымға әкеледі.
Диагностика мен емдеу
Диагноз әдетте ауру тарихы мен физикалық тексеру негізінде жасалады, соның ішінде мұрын мен бетті қабыну белгілеріне тексеру. Ауыр немесе қайталанатын жағдайларда бейнелеу сынақтары немесе мұрын эндоскопиясы қолданылуы мүмкін.
Емдеу себебіне байланысты және деконгестанттарды, мұрындық кортикостероидтарды немесе бактериялық инфекцияларға арналған антибиотиктерді қамтуы мүмкін. Созылмалы жағдайларда полиптерді жою немесе перденің ауытқуын түзету үшін хирургия қажет.
3. Кластерлік бас ауруы (cluster headache)
Себептері және патофизиологиясы
Кластерлік бас аурулары – кластерлерде пайда болатын ауыр, бір жақты бас аурулары, яғни олар кенеттен пайда болады, белгілі бір уақытқа созылады, содан кейін қайта оралғанға дейін айлар немесе тіпті жылдар бойы жоғалады. Кластерлік бас ауруы халықтың 1% -дан азына әсер етеді, ер адамдар бұл жағдайды 3 есе жиі сезінеді.
Нақты себебі белгісіз, бірақ зерттеушілер гипоталамус – дененің биологиялық сағатын басқаратын ми бөлігі – кластерлік бас ауруымен байланысты деп санайды. Алкоголь, темекі, биіктік немесе кейбір дәрі-дәрмектер сияқты факторлар бас ауруы шабуылдарын тудыруы мүмкін.
Диагностика мен емдеу
Диагноз қайталанатын, қатты бас ауруларының бірегей үлгісіне негізделген. Басқа жағдайларды болдырмау үшін мидың суретін салуға болады.
Емдеу бас ауруы ұстамаларының ауырлығы мен жиілігін азайтуға бағытталған. Жедел бас ауруы шабуылдарын триптандармен немесе жоғары ағынды оттегімен емдеуге болады. Бас ауруы кезінде верапамил немесе литий сияқты профилактикалық препараттар тағайындалуы мүмкін.
4. Көздің шаршауы
Себептері және патофизиологиясы
Көздің шаршауы сандық экрандарды ұзақ уақыт пайдаланудан, аз жарықта оқудан немесе қарқынды фокусты қажет ететін тапсырмалардан туындауы мүмкін. Оптометриялық қауымдастық ересектердің шамамен 58% электронды құрылғыларды пайдалану нәтижесінде көздің шаршағанын сезінеді. Көздер ұзақ уақыт бойы бір тапсырмаға шоғырланған кезде бұлшықеттер шаршап, көздің және маңдайдың артындағы бас ауруларына әкелуі мүмкін.
Диагностика мен емдеу
Диагноз науқастың тарихы мен көзді тексеруге негізделген. Көздің шаршауын күшейтетін сыну ақауларын (мысалы, миопия, гиперметропия немесе астигматизм) немесе пресбиопияны болдырмау өте маңызды.
Емдеу әдетте өмір салтын өзгертуді қамтиды, мысалы, 20-20-20 ережесін сақтау: әр 20 минут сайын 20 фут қашықтықтағы нәрсені көру үшін 20 секундтық үзіліс жасаңыз. Дұрыс жарықтандыру, экранның жарқылын азайту және қажет болса, рецепт бойынша көзілдірікті пайдалану да көздің шаршауын емдеуге көмектеседі. Үнемі көзді тексеру ағымдағы рецепттің сәйкестігіне кепілдік береді.
5. Глаукома
Себептері және патофизиологиясы
Глаукома – көру нервінің зақымдалуымен сипатталатын көз ауруларының тобы, әдетте көзішілік қысымның жоғарылауына байланысты. Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының мәліметтері бойынша глаукома әлемде 80 миллионға жуық адамға әсер етеді. Созылмалы глаукома әдетте ерте кезеңдерде симптомсыз өтеді, бірақ жедел глаукома көздің артында қатты бас ауруын тудыруы мүмкін, көбінесе жүрек айнуы және қызыл, ауыратын көз.
Диагностика мен емдеу
Глаукома көздің ішкі қысымын өлшеуді, көру жүйкесін бағалауды және көру өрісін тексеруді қоса алғанда, кешенді көзді тексеру арқылы диагноз қойылады.
Емдеу көзішілік қысымды төмендетуге бағытталған және көз тамшыларын, ауызша дәрі-дәрмектерді, лазерлік емдеуді немесе хирургияны қолдануды қамтуы мүмкін. Офтальмологтың тұрақты бақылауы өте маңызды, өйткені емделмеген глаукома тұрақты соқырлыққа әкелуі мүмкін.
6. Храмдардағы артериялардың қабынуы (temporal arteritis)
Себептері және патофизиологиясы
Храмдардағы тамырлардың қабынуы әдетте 50 жастан асқан адамдарда кездеседі. Қабыну дененің әртүрлі бөліктеріне қан ағымын азайтып, қатты бас ауруы, бас терісінің ауруы, жақ ауруы және көру проблемалары сияқты белгілерді тудыруы мүмкін.
Диагностика мен емдеу
Диагноз тән қабыну жасушаларын көрсететін уақытша артерияның биопсиясы арқылы расталады. Erythrocyte Sedimentation Rate және C-reactive protein (CRP) сияқты қан сынақтары да әдетте жоғарылайды.
Қабынуды азайту және көру қабілетінің жоғалуы сияқты асқынулардың алдын алу үшін кортикостероидтармен дереу емдеу қажет. Ревматологтың ұзақ мерзімді бақылауы қажет, өйткені емдеу жиі 1-2 жылға созылады және елеулі жанама әсерлері болуы мүмкін.
Қорытындылай келе, көздің және маңдайдың артындағы бас ауруы әртүрлі себептерден туындауы мүмкін, мысалы, салыстырмалы түрде жақсы емес, мысалы, көздің штаммы, ауыр, глаукома немесе храмдардағы артериялардың қабынуы. Осы себептердің патофизиологиясын, диагностикасын және емдеуін түсіну сізге тиісті медициналық көмекке жүгінуге көмектеседі. Егер сізде жиі, қатты немесе нашарлайтын бас ауруы болса, әрқашан денсаулық сақтау маманымен кеңесіңіз.