Шолу
Аутоиммунды гепатит – ағзаның иммундық жүйесі бауыр жасушаларына шабуыл жасағанда пайда болатын бауырдың қабынуы. Аутоиммунды гепатиттің нақты себебі түсініксіз, бірақ генетикалық және қоршаған орта факторлары бұл ауруды қоздыруда уақыт өте өзара әрекеттесетін көрінеді.
Емделмеген аутоиммунды гепатит бауырдың тыртықтарына (цирроз) және ақырында бауыр жеткіліксіздігіне әкелуі мүмкін. Дегенмен, ерте диагностикаланған және емделген кезде, аутоиммунды гепатит көбінесе иммундық жүйені басатын препараттармен бақылауға болады.
Аутоиммунды гепатит дәрі-дәрмекпен емдеуге жауап бермеген кезде немесе бауырдың дамыған аурулары жағдайында бауыр трансплантаты опция болуы мүмкін.
Аутоиммунды гепатиттің белгілері
Аутоиммунды гепатиттің белгілері мен белгілері адамнан адамға өзгереді және кенеттен пайда болуы мүмкін. Кейбір адамдарда бұл аурудың ерте кезеңдерінде проблемалар аз болса, басқалары мыналарды қамтуы мүмкін белгілер мен белгілерді сезінеді:
- Шаршау
- Іштің ыңғайсыздығы
- Терінің және көздің ақтарының сарғаюы
- ұлғайған бауыр
- Терідегі қалыптан тыс қан тамырлары (өрмекші ангиомалары)
- Тері бөртпелері
- Буын аурулары
- Менструальдық кезеңдердің жоғалуы
Дәрігерді қашан көру керек?
Егер сізді алаңдататын белгілер немесе белгілер болса, дәрігерге барыңыз.
Аутоиммунды гепатиттің себептері
Аутоиммунды гепатит әдетте вирустарға, бактерияларға және басқа патогендерге шабуыл жасайтын дененің иммундық жүйесі бауырды нысанаға алған кезде пайда болады. Бауырға бұл шабуыл созылмалы қабынуға және бауыр жасушаларының ауыр зақымдануына әкелуі мүмкін. Дененің өзіне шабуыл жасауының себебі түсініксіз, бірақ зерттеушілер аутоиммунды гепатит иммундық жүйенің жұмысын бақылайтын гендердің өзара әрекеттесуінен және белгілі бір вирустар мен препараттардың әсерінен туындауы мүмкін деп санайды.
Аутоиммунды гепатит түрлері
Дәрігерлер аутоиммунды гепатиттің екі негізгі түрін анықтады.
- 1 типті аутоиммунды гепатит. Бұл аурудың ең таралған түрі. Бұл түрі кез келген жаста болуы мүмкін. 1 типті аутоиммунды гепатиті бар адамдардың жартысына жуығы целиак ауруы, ревматоидты артрит немесе ойық жаралы колит сияқты басқа аутоиммундық бұзылуларға ие.
- 2 типті аутоиммунды гепатит. Ересектерде 2 типті аутоиммунды гепатит дамуы мүмкін болса да, бұл балалар мен жастарда жиі кездеседі. Басқа аутоиммунды аурулар аутоиммунды гепатиттің бұл түрімен бірге жүруі мүмкін.
Тәуекел факторлары
Аутоиммунды гепатиттің даму қаупін арттыратын факторларға мыналар жатады:
- Әйел болу. Ерлерде де, әйелдерде де аутоиммунды гепатит дамуы мүмкін болса да, бұл ауру әйелдерде жиі кездеседі.
- Белгілі бір инфекциялардың тарихы. Аутоиммунды гепатит қызылша, қарапайым герпес немесе Эпштейн-Барр вирусын жұқтырғаннан кейін дамуы мүмкін. Бұл ауру А, В немесе С гепатиті инфекциясымен де байланысты.
- Тұқым қуалаушылық. Дәлелдер аутоиммунды гепатитке бейімділік отбасында болуы мүмкін екенін көрсетеді.
- Аутоиммунды аурудың болуы. Целиак ауруы, ревматоидты артрит немесе гипертиреоз (Грейвс ауруы немесе Хашимото тиреоидиті) сияқты аутоиммунды ауруы бар адамдар аутоиммунды гепатитті дамыту ықтималдығы жоғары.
Аутоиммунды гепатиттің асқынуы
Емделмеген аутоиммунды гепатит бауыр тінінің тұрақты тыртықтарын тудыруы мүмкін (цирроз). Цирроздың асқынуларына мыналар жатады:
- Өңеште кеңейген веналар (esophageal varices). Портал венасы арқылы айналым бітеліп қалса, қан басқа қан тамырларына – негізінен асқазан мен өңештегі қан тамырларына қайта оралуы мүмкін. Қан тамырлары жұқа қабырғалы және олар тасымалдауға арналғандан көп қанға толы болғандықтан, олар қан кетуі мүмкін. Осы қан тамырларынан өңеште немесе асқазанда жаппай қан кету – шұғыл медициналық көмекті қажет ететін өмірге қауіп төндіретін төтенше жағдай.
- Іштегі сұйықтық (асцит). Бауыр ауруы іш қуысында көп мөлшерде сұйықтықтың жиналуына әкелуі мүмкін. Асцит ыңғайсыз болуы мүмкін және тыныс алуға кедергі келтіруі мүмкін және әдетте дамыған цирроздың белгісі болып табылады.
- Бауыр жеткіліксіздігі. Бұл жағдай бауыр жасушаларының ауқымды зақымдануы бауырдың дұрыс жұмыс істеуін мүмкін етпейтін кезде пайда болады. Осы кезде бауыр трансплантациясы қажет.
- Бауыр ісігі. Циррозы бар адамдарда бауыр ісігінің қаупі жоғары.
Аутоиммунды гепатит диагностикасы
Аутоиммунды гепатитті диагностикалау үшін қолданылатын сынақтар мен процедуралар мыналарды қамтиды:
- Қан сынақтары. Қанның үлгісін антиденелерге сынау аутоиммунды гепатитті вирустық гепатиттен және ұқсас белгілері бар басқа жағдайлардан ажырата алады. Антиденелер сынақтары сізде аутоиммунды гепатит түрін анықтауға көмектеседі.
- Бауыр биопсиясы. Дәрігерлер диагнозды растау және бауырдың зақымдану дәрежесі мен түрін анықтау үшін бауыр биопсиясы жасайды. Бұл процедура кезінде теріңіздегі кішкене кесу арқылы бауырға жіберілген жұқа инені пайдаланып, бауыр тінінің аз мөлшері жиналады. Содан кейін үлгі талдау үшін зертханаға жіберіледі.
Аутоиммунды гепатитті емдеу
Аутоиммунды гепатиттің қандай түріне қарамастан, емдеудің мақсаты – бауырға иммундық жүйенің шабуылын бәсеңдету немесе тоқтату. Емдеу аурудың дамуын бәсеңдетуге көмектеседі. Бұл мақсатқа жету үшін сізге иммундық жүйенің белсенділігін төмендететін дәрілер қажет. Бастапқы емдеу әдетте преднизолон болып табылады. Преднизолонға қосымша азатиоприн (Азасан, Имуран) ұсынылуы мүмкін.
Преднизон, әсіресе ұзақ уақыт қабылдағанда, қант диабеті, сүйектердің жұқаруы (остеопороз), сүйектердің сынуы (остеонекроз), жоғары қан қысымы, катаракта, глаукома және салмақ қосуды қоса алғанда, ауыр жанама әсерлердің кең ауқымын тудыруы мүмкін.
Дәрігерлер әдетте емдеудің шамамен бірінші айында преднизонды жоғары дозада тағайындайды. Содан кейін жанама әсерлердің қаупін азайту үшін олар ауруды бақылайтын ең төменгі дозаға жеткенше келесі бірнеше ай ішінде дозаны біртіндеп азайтады. Азатиопринді қосу сонымен қатар преднизонның жанама әсерлерін болдырмауға көмектеседі.
Емдеуді бастағаннан кейін бірнеше жылдан кейін ремиссия байқалуы мүмкін болса да, егер препарат тоқтатылған болса, ауру жиі қайтады. Жағдайыңызға байланысты сізге өмір бойы емделу қажет болуы мүмкін.
Бауыр трансплантациясы
Дәрі-дәрмектер аурудың дамуын тоқтатпаса немесе сіз қайтымсыз тыртықты (цирроз) немесе бауыр жеткіліксіздігін дамытсаңыз, қалған нұсқа – бауыр трансплантациясы.
Бауырды трансплантациялау кезінде сіздің ауру бауырыңыз жойылып, донордан сау бауырмен ауыстырылады. Бауыр трансплантациясы көбінесе қайтыс болған орган донорларының бауырын пайдаланады. Кейбір жағдайларда тірі донордың бауыр трансплантациясы қолданылуы мүмкін. Тірі донордан бауыр трансплантациясы кезінде сіз тірі донордан сау бауырдың бір бөлігін ғана аласыз. Екі бауыр да бірден дерлік жаңа жасушаларды қалпына келтіре бастайды.