Өкпе ісіктерінің көпшілігі жағдайдың кейінгі кезеңдерінде диагноз қойылады. Скрининг жоғары тәуекел топтарында өкпе обырын ерте анықтауға көмектеседі. Бұл ертерек емдеуге әкелуі мүмкін, бұл болжамды жақсартады.
Өкпенің қатерлі ісігінің көпшілігі ерте анықталмайды. Американдық өкпе қауымдастығының (ALA) мәліметтері бойынша, өкпе ісігінің тек 16% ерте сатысында кездеседі.
Төмен дозалы КТ (LDCT) сканерлеуімен өкпе обырын ерте анықтау жоғары тәуекел топтары үшін өкпе қатерлі ісігінен өлім-жітім деңгейін 14% -дан 20% -ға дейін төмендетуі мүмкін, ALA ұсынады. Скрининг ісік ауруын емдеуге оңай болған кезде ерте анықтауға көмектеседі.
Америкада шамамен 8 миллион адам жыл сайынғы өкпенің қатерлі ісігінің скринингінің критерийлеріне сәйкес келеді, деп хабарлайды ALA. Егер осы адамдардың жартысы ғана скринингтік тексеруден өтсе, 12 мыңнан астам өкпе қатерлі ісігінен өлімнің алдын алуға болады.
Өкпенің қатерлі ісігі дененің басқа бөліктеріне таралмай тұрып, ерте анықталса, 5 немесе одан да көп жыл өмір сүру ықтималдығы 60% дейін артады.
Өкпенің қатерлі ісігінің скринингі, кім скринингтен өтуі керек, қандай тестілеу қажет және қатерлі ісік анықталған жағдайда келесі қадамдар туралы көбірек біліңіз.
Өкпенің қатерлі ісігін ерте анықтау мүмкін бе?
Көптеген жағдайларда өкпе рагы ерте кезеңдерде симптомдарды тудырмайды. Өкпенің қатерлі ісігінің көпшілігінің соңғы кезеңдерінде диагноз қойылғаны сондықтан. Кеш диагноз өмір сүрудің жалпы жылдамдығын төмендетеді және емдеуді қиындатады.
Сонымен қатар, өкпе ісігінің белгілері денсаулыққа қатысты басқа мәселелермен қате болуы мүмкін. Бұл белгілерге мыналар жатады:
- тұрақты жөтел
- жөтел түкірі, бұл тоттың түсі
- кеуде ауыруы
- түсініксіз салмақ жоғалту
- дауыстың қарлығуы
- сүйектердегі ауырсыну
- ентігу
Өкпенің қатерлі ісігінің көпшілігі адамда қатерлі ісіктің кейінгі кезеңдерінде симптомдар болған кезде анықталады. Скрининг симптомдар пайда болғанға дейін өкпе рагын анықтауға көмектеседі.
LDCT сканерлеу симптомдары жоқ, бірақ жағдайдың даму қаупі жоғары болуы мүмкін адамдарда өкпенің қатерлі ісігін тексеру үшін қолданылатын скрининг құралы болып табылады.
Кімге және қаншалықты жиі скринингтен өту керек?
Скрининг дегеніміз адамның ешқандай белгілері болмаса да денсаулық жағдайын тексеруді білдіреді. Өкпенің қатерлі ісігіне шалдығу қаупі жоғары адамдар скринингтен өтуі керек.
Өкпенің қатерлі ісігінің скринингі өкпе обырынан өлу қаупін азайтады және емдеу тиімді болған кезде жағдайды ерте анықтау мүмкіндігін арттырады. Бұл да көзқарасты жақсартады.
АҚШ-тың алдын алу қызметтерінің жұмыс тобы скрининг және профилактикалық емдеу бойынша ұсыныстар жасау үшін қолда бар дәлелдерді пайдаланады. Ұйым келесі үш критерийге сәйкес келетін адамдарға жыл сайын өкпенің қатерлі ісігінің скринингін ұсынады:
- 50 мен 80 жас аралығында
- 20 жыл немесе одан да көп темекі шегу тарихы бар
- Қазіргі уақытта темекі шегу немесе соңғы 15 жылда темекіні тастаған
«Pack-year» – адам өмірінде қанша темекі шегетінін есептеу үшін қолданылатын термин. 1 қорап-жыл бір жыл ішінде күніне орта есеппен 20 темекі (1 қорап) шегумен тең болады.
Адам 20 жыл бойы күніне 1 қорап темекі шегу арқылы немесе 10 жыл бойы күніне 2 қорап темекі шегу арқылы 20 қорап темекі шегудің тарихына ие болуы мүмкін.
Скринингке LDCT сканерлеу кіреді. Критерийлерге сәйкес келетін адамдар үшін скрининг келесі жағдайлардың бірі орын алғанша жыл сайын жүргізілуі керек:
- Адам 15 жыл бойы темекі шекпеген.
- Адамның өмір сүру ұзақтығын немесе өкпеге операция жасау мүмкіндігін шектейтін денсаулық мәселесі бар.
Өкпенің қатерлі ісігінің бірқатар ықтимал қауіп факторлары бар болса да, скрининг тек темекі шегу тарихының критерийлеріне сәйкес келетіндерге ұсынылады.
Американдық өкпе қауымдастығында өкпенің қатерлі ісігіне скринингтен өту керектігін анықтауға көмектесетін викторина бар.
Өкпенің қатерлі ісігінің скринингі қалай жүргізіледі?
LDCT сканерлеу – бұл өкпенің қатерлі ісігі үшін ұсынылатын жалғыз скринингтік сынақ.
Егер сіз скринингке лайықты үміткер болып табылсаңыз, дәрігеріңізден скринингтің артықшылықтары мен қауіптері туралы сұраңыз.
Өкпенің қатерлі ісігінің скринингінің артықшылығы, ALA мәліметтері бойынша, сынақ өкпенің қатерлі ісігінің 80% ерте сатысында болғанда және емдеу оңайырақ болғанда таба алады. Егер скрининг жасалмаса, өкпенің қатерлі ісігінің 70% оның орнына емдеу қиынырақ болған кейінгі кезеңде анықталады.
Өкпенің қатерлі ісігінің скринингі кейбір қауіптерді тудырады. Оларға мыналар жатады:
- радиацияға аз әсер ету
- жалған позитивтер
- артық диагноз қою
Медициналық сақтандыру компанияларының көпшілігі критерийлерге сәйкес келетін адамдар үшін өкпенің қатерлі ісігінің скринингінің құнын өтейді.
Төмен дозалы КТ-да не болады?
Скрининг алдында сізден зергерлік бұйымдар мен сағаттар сияқты кез келген металды алып тастауды сұрайды. Сіз өзіңіздің киіміңізде қалуыңыз мүмкін немесе сізден аурухана халатын киюді сұрауы мүмкін.
Егер сізде белгілі бір негізгі жағдайлар болса, сканерлеуді орындамау керек. Скринингтен өткен адамдардың денсаулығы жақсы болуы керек, олар қажет болған жағдайда өкпенің қатерлі ісігін емдеу үшін хирургиялық араласу немесе басқа емдеуден өтуі мүмкін.
Сканерлеудің өзі ауыртпалықсыз және жылдам. Бұл әдетте бір минуттан аз уақытты алады.
Сканерлеу құрылғысына кіріп-шығатын үстелге жату сұралады. Құрылғы үлкен қамырға ұқсайды. Бұл процесс кезінде тыныш жату маңызды. Сондай-ақ сізден деміңізді ұстауды сұрауы мүмкін.
Сканерлеу технологтары скрининг барысында сізге нұсқаулар береді. Тестілеуден кейін дәрігер сканерлеу нәтижелерін талқылау үшін сізбен байланысады.
Скрининг кезінде қатерлі ісік табылса, келесі қадамдар
Егер скринингтік сынақ өкпеде немесе жақын маңдағы аймақтарда атипиялық нәрсені көрсетсе, қосымша зерттеу қажет болуы мүмкін.
Көптеген жағдайларда атипикалық нәтижелер қатерлі ісік емес. Бірақ сенімді болу үшін кейінгі сканерлеулер мен сынақтар қажет.
Егер скрининг кезінде кішкене түйін табылса, түйіннің өсіп келе жатқанын білу үшін сізге кейінгі КТ-дан өту қажет болуы мүмкін. Күдікті болып көрінетін түйін табылса, дәрігер ПЭТ сканерлеуін немесе биопсияны ұсынуы мүмкін.
Егер бұл сынақтар өкпенің қатерлі ісігін растаса, емдеу әдістерін дәрігермен талқылаңыз. Олар мыналарды қамтуы мүмкін:
- химиотерапия
- операция
- радиация
- иммунотерапия
- мақсатты терапиялар
Өкпенің қатерлі ісігі жиі ерте кезеңдерде симптомдарды тудырмайды, сондықтан адамдардың көпшілігі өкпе рагы дамыған кезде диагноз алады.
Өкпенің қатерлі ісігінің скринингі симптомдар пайда болғанға дейін өкпе рагын анықтауға көмектеседі. Өкпенің қатерлі ісігін ертерек табу өмір сүру деңгейін жақсартады, өйткені өкпе рагын ерте кезеңде емдеу оңайырақ.
Темекі шегу тарихы бар кейбір адамдарға өкпенің қатерлі ісігіне жыл сайын скринингтен өту ұсынылады. Дәрігеріңізден өкпенің қатерлі ісігіне скринингтен өту керек пе деп сұраңыз.
